Những vần thơ thấm đẫm tình người, tình đất

Ngày đăng: 13/06/2023; 726

(Nhân đọc tập thơ “Con về lạy sỏi” của nhà thơ Quang Tự, Nxb Hội Nhà văn, 2020)

BÙI XUÂN DŨNG

Phải sau mười năm kể từ khi nhà thơ Quang Tự trình làng tập thơ đầu “Niềm riêng”, đến năm nay ông mới cho ra đời đứa con tinh thần thứ hai của mình. Sự “chậm trễ”này của Quang Tự kể cũng dễ hiểu vì ông vốn viết chậm và kỹ. Ông không thuộc tuýp nhà thơ “…ru với gió/Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây”, chỉ cần mây gió, trăng sao thôi họ cũng có thể phù phép ra thơ như “ gà đẻ trứng”. Với Quang Tự, ông không bao giờ tự đặt áp lực cho mình là phải viết để đăng báo, để in tập, ông chỉ viết khi nào có cảm xúc. Ông thường bảo không cần viết nhiều, vấn đề là viết sao cho hay và chất lượng.

Lần này, cầm trên tay tập thơ ông vừa tặng, tôi đã bị ám ảnh ngay bởi cái tên “Con về lạy sỏi” mà ông dùng để đặt tên cho tập thơ thứ hai này của mình.Làng Hán Nữ ( phường Khai Quang, thành phố Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc) quê ông xưa là một vùng đồi núi, sỏi đá khô cằn, mọc đầy sim mua, cỏ dại.Ông đã có những câu thơ viết về quê ông: “Làng tôi cằn cỗi tre xanh/ Xa xưa như mụn vá lành đồi hoang/ Em về Hán Nữ, Khai Quang/ Bấm chân vào sỏi mới sang được đồi”. Vùng làng quê đồi núi nơi đây đã có nhiều kỷ niệm sâu sắc, gắn bó với ông suốt từ thời thơ ấu, cho nên ông luôn nặng lòng mang ơn mảnh đất này đến mức ông cúi “lạy “ kể từ hòn sỏi! Đọc thơ ông, chúng ta sẽ hiểu để chia sẻ , cảm thông với ông về điều đó. Hình ảnh người mẹ, người cha và cây sim trên vùng đồi sỏi đá, những năm quê ông còn giặc giã, đói nghèo đã cùng hiện hữu trong thời khắc ông ra đời thật cảm động: “ Mẹ trở dạ trên lưng cha cõng ngửa / Súng đì đòm phía Trại Thủy, Bảo Sơn/Đêm chạy giặc vỡ òa trăng sinh nở/Sim trẻ sim già xúm xít cưu mang” (Con về lạy sỏi). Thế rồi mảnh đất sỏi đá cằn khô ấy lại vắt mình nuôi ông lớn : “ Rồi gầy guộc mẹ gửi vào khoai sắn/ Đồi nuôi con như nuôi cỏ ra ràng” (Con về lạy sỏi). Để đến bây giờ mỗi lần lên viếng mộ mẹ nằm bên triền đồi”Bát úp”triệu năm…ông bà không bán”là một lần ông lại rưng rưng nhớ đến công ơn sinh thành, nuôi dưỡng của người mẹ, của mảnh đất quê hương : “ Môi cắn cỏ biết tình đồi sâu nặng/Chẳng thấy sim già…con lạy sỏi mẹ ơi!” (Con về lạy sỏi).

Chơi thân với Quang Tự tôi biết, mỗi bài thơ của ông đều gắn liền với một vùng đất, một con người cụ thể mà ông đã sống, đã gặp. Hãy điểm qua tên một số bài thơ của ông: Thao thức Vĩnh yên, Chợ đêm Đà Lạt, Ở nghĩa trang Điện Biên, Người tá điền thương dân, Đầu năm sắm lễ lên chùa, Con về lạy sỏi, Nghẹn lời mẹ kể, Sang thăm cháu ngoại, Sư thầy dạy chữ…Thơ ông đa phần mang tính hoài niệm và trực cảm, có cấu tứ rõ ràng, ít triết lý, không dàn trải chung chung . Với ông, khi tìm được đề tài rồi, phải đến khi có cảm xúc thực sự lúc đó ông mới ngồi vào bàn viết, và khi ấy những câu, những chữ ông viết ra như rút từ gan ruột.

Quang Tự mồ côi mẹ từ khi bốn tuổi, điều này tôi mới biết qua một lần đàm đạo với ông về thơ gần đây.Hôm ấy.trong câu chuyện, nhân trao đổi về bài thơ “Đôi lời dịu êm” , một trong bảy bài thơ của ông được chọn in trong tập “Ngọn khói ngọt ngào” (Thơ Vĩnh Phúc 1975-2020, Nxb Hội Nhà văn, 2020). tôi có hỏi ông từ kỷ niệm nào mà ông viết về cái cổng làng nghe sao mà buồn tủi và xót xa đến thế : “Cổng làng muôn bước người qua/Rêu xanh bao vệt bánh đa kẹo vừng/ Vệt người thì …tíu tít mừng/ Vệt tôi…vịn cổng khóc cùng mồ côi”. Ông tâm sự : Cổng làng quê ông ngày xưa là nơi ông thường cùng chúng bạn đứng đón mẹ đi chợ về để nhận quà ( quà quê khi ấy thường chỉ là bánh đa, kẹo vừng ). Những chúng bạn còn mẹ thì” tíu tít mừng”, những bàn tay cầm quà ấy lưu lại trên cổng làng là“bao vệt bánh đa kẹo vừng”.Còn ông, từ khi mẹ mất, chẳng còn ai để mà cho quà nữa, đành tủi thân vịn cổng làng đứng khóc một mình… Sau bao nhiêu năm, giờ đây mỗi lần về quê ông vẫn như còn thấy những vệt nước mắt của ông thuở nào:”…Vệt tôi…vịn cổng khóc cùng mồ côi”.Kể đên đây tôi chợt thấy hai mắt ông đỏ hoe…

Có lẽ vì Quang Tự luôn thiếu thốn và khao khát tình cảm người mẹ nên trong tập thơ “ Con về lạy sỏi” ông có nhiều bài thơ viết về mẹ thật xúc động.Hình ảnh người mẹ, nỗi niềm về mẹ lúc nào cũng như thường trực đâu đó trong tâm khảm ông, để rồi khi viết về mẹ, ông đã có những câu thơ chân thật và sâu lắng thế này :”Nón mê vá mảnh trời xanh/Tảo tần tay mẹ thơm lành bước con/Bây giờ nấm cỏ chon von/ Làm sao con vá cho tròn mẹ ơi!”( Vá I).Và:“… Ngẫm thương bậu cửa cũ mòn dáng xiêu/ Chân đăm mải đá chân chiêu/ Tay men,tay vịn…ai chiều ,ai nâng?.” Niết bàn ảo ảnh bâng khuâng/ Nam mô chẳng thấu chín tầng khói cay/ Chín tầng cơm áo quắt quay/ Mẹ ơi con lạy ngàn tay phật bà” (Đầu năm sắm lễ lên chùa ). Ngày sang cát đưa mẹ về “nhà mới” nơi “phố âm”, ông vẫn chưa nguôi nỗi xót xa thương mẹ: “Con đưa mẹ về nhà mới/ “Phố âm”giờ cũng số nhà/Khói cay vẫn nhàu tóc mẹ/ Nhạt nhòa năm tháng chưa xa”…” Mẹ ơi, giờ cơm cúng mẹ/Thơm vài lát sắn tượng trưng/Bõ khi gạo thừa xuất ngoại / Mà cơm con nghẹn giữa chừng”...

Thấu hiểu nỗi thiếu thốn tình cảm suốt từ thời thơ ấu của mình, nên giờ đây ở tuổi ngoài bảy mươi Quang Tự luôn dành hết tình cảm yêu thương cho con, cho cháu.Ông có người con gái, gia đình đang định cư ở nước Cộng hòa Czech, trong một chuyến sang thăm con, ông đã viết bài thơ “ Sang thăm cháu ngoại” để trải lòng mình : “ Dối già một chuyến thăm

con/ Mãi bên xứ tuyết, biết còn lần sau?”, và khi đã đến nhà con rồi ông mới chợt ngậm ngùi, xót xa nhận ra:“Nửa ngày bay- nửa đời xa/ Hai mươi năm mới tới nhà các con”. Không có “ quà quê “ cho đứa cháu ngoại vì phương tiện và đường sá xa xôi cũng làm cho ông áy náy: “ Quà quê nào có gì đâu/ Quả mít thì nặng, quả cầu thì…xa”. Ông kể, lúc mới sang đứa cháu ngoại nhìn ông như người lạ, đếm ngược thời gian, đến khi chỉ còn hai ngày nữa ông về nước ông cháu mới “ quen” nhau. Tình cảm nhớ nhung con cháu lâu nay ông vẫn nén chặt trong lòng, đến lúc này ông không kìm nén được cảm xúc, nước mắt ông như muốn trào ra, câu thơ thật cảm động :” Mặc chiều bỗng đổ cơn dông/Bé Ly còn bận …lạ ông ngoại mình/ Thời gian đếm ngược vô tình/Mắt tôi giọt nước đang rình chảy xuôi”. Quang Tự là thế, ông luôn sống nội tâm, giàu tình cảm và rất thương người. Sang xứ Tây,ông ngạc nhiên khi giữa nơi phồn hoa mà sao còn có nhiều người nghèo khổ đến thế, gặp cụ già đi ăn xin ông cũng mủi lòng, sẵn sàng chia sẻ: “Cụ ơi tôi chẳng có nhiều/ Vài “ơ” bạc lẻ biết tiêu được gì?”, xong rồi ông vẫn còn ái ngại:”Vãn ngày cụ dạt về đâu?/ Sân ga thì lạnh, gầm cầu thì xa/ Dật dờ lạc chốn phồn hoa/ Gió đêm hun hút tràn qua Cấm thành” ( Với người ăn mày ở Thánh đường Vatican).Thấy một ngôi mộ vô danh bên cạnh nghĩa trang làng “Cỏ gầy bấu đất tóp teo” ông cũng động lòng chắc ẩn:”Cháo hoa bố thí cổng chùa/ Hồn thiêng phiêu bạt gió lùa tứ phương/ Xói mòn lạnh cả cốt xương/ Vô danh chẳng lẽ vô thường bất công?”, để rồi trong lần “ Tôi về tôn mộ Tổ tông” ông đã “ trù thêm trăm gạch” để xây mộ cho người vô danh, chỉ với suy nghĩ: “ Láng giềng-Tiên tổ tôi đây/ Chỉ mong nghĩa cử tròn đầy cõi âm”( Ngôi mộ vô danh ở nghĩa trang làng ). Chứng kiến cảnh sư thầy( là cựu TNXP năm xưa) đang dạy chữ cho trẻ mồ côi,ông đã viết bài thơ “ Sư thầy dạy chữ” thật sâu sắc. Bằng sự quan sát tinh tế, bao dung, với những chi tiết chân thực, gần gũi ông đã tái hiện được sự vất vả cùng tình cảm giữa thầy và trò thật xúc động:” Cà sa trắng bụi phấn rơi/ Dỗ khô giọt lệ mồ hôi lại nhòa/ Tủi hờn cháu níu áo bà/ Nâu sồng trẻ, nâu sồng già rưng rưng”.Đặc biệt hai câu thơ sau chứa nhiều hàm ý thật sâu xa:”Chiếu manh trò học mải mê/ Đánh vần chữ Mẹ bỗng nghe sụt sùi!”.Hai chữ “sụt sùi” tác giả dùng trong tình huống này thật đắt. Vậy ai sụt sùi? Tôi cảm nghĩ trong thời khắc này khi nhắc đến chữ MẸ thì Sư thầy cũng sụt sùi vì tủi phận không được làm thiên chức người mẹ, những đứa trẻ cũng sụt sùi vì chúng đều là những đứa trẻ không có mẹ, còn với tác giả biết đâu ông cũng sụt sùi khi chợt nhớ đến mẹ mình? Câu thơ có sức lay động, dư âm mãi trong lòng người đọc…

Quang Tự viết thơ bằng nhiều thể loại, nhưng trong “Con về lạy sỏi” những bài viết theo thể thơ lục bát vẫn chiếm số nhiều và đều là những bài chất lượng, bởi thơ lục bát vốn là thế mạnh của ông .

Qua tập thơ “Con về lạy sỏi” của nhà thơ Quang Tự, bằng cái nhìn thân thiện, gắn kết và bao dung với những người ông đã gặp, những vùng đất ông đã sống, đã qua, ông đã đem đến cho bạn đọc những vần thơ thấm đẫm tình người, tình quê hương , xứ sở. Nó khơi dậy cho chúng ta tinh yêu thương con người, vốn là bản chất của những “ con người nhà quê” luôn tiềm ẩn trong mỗi một chúng ta.

Hy vọng thời gian tới bạn đọc sẽ được đón nhận những tập thơ mới chất lượng hơn của ông.

B.X.D