NGUYỄN QUÝ ĐÔN
Nhân kỳ nghỉ dài ngày, nhóm học sinh phổ thông trung học yêu Tiếng Việt tụ họp lại, đố nhau “Đặt được một hoặc hai câu, mà các từ trong câu chỉ dùng chung một phụ âm.”
Muốn định giá cao thấp, họ mời các anh sinh viên khoa Ngữ văn, đề ra tiêu chuẩn cụ thể để chấm điểm cho công bằng:
- Câu phải đúng ngữ pháp, mỗi âm tiết được 1 điểm. Trong câu có nhiều từ trùng lặp (giống nhau) thì chỉ coi tất cả là 1 từ, tính 1 điểm.
- Nội dung phản ảnh đúng hiện thực: 3 điểm.
- Nội dung đúng ngữ pháp, nhưng phản ánh chưa đúng sự thật, trừ 1 điểm.
- Chấm công khai trước toàn thể người tham dự. Thí sinh viết câu chữ của mình trên bảng thật rõ ràng.
Người thi đọc và viết phụ âm B:
- Bà Bang Bạnh, bạn bà Ba Beo, bán bánh bao, bánh bột, bánh bèo, bún bò... bất bình bên bãi biển, bị bắt bỏ “Bố” ba bốn bận.
Ban Bình giá:
- Bạn viết được 28 từ. Trong đó, từ “Bà” dùng 2 lần, từ “Bánh” dùng 3 lần, từ “Ba” dùng 2 lần. Cộng thành 7 từ, được 3 điểm. Cả câu còn 21 từ, cộng 3 điểm thành 24 điểm.
Nội dung phản ánh sự việc thời pháp thuộc, xưa SỞ CẢNH SÁT của địch, gọi là “Bốt” hoặc “Bóp”, cản trở việc làm ăn của bà con, chúng vô cớ bắt bớ người ta như thế. Đây là hiện thực có thật, được cộng thêm 3 điểm là 27 điểm. Nhưng trên bãi biển, nếu có bán quà rong thì phải là quà HẢI SẢN. Nội dung chưa đúng thực tế. Người thi còn lại 26 điểm. Người thi đọc và viết trên bảng phụ âm C:
- Con chó cún của cụ Cai Cùng, cắn câu Cả Cát, con cố Cửu CẢNH, cụt cả cẳng.
Ban Bình giá:
Trong câu có phụ âm CH trưởng ở từ “CHÓ”, không được tính điểm, vì CH không thể coi là C được. Từ “CON” dùng 2 lần, từ “CẢ” cũng dùng 2 lần. Toàn câu có 18 từ, trừ 3 từ, còn 15 từ. Nội dung nói “CHÓ CẮN CỤT CHÂN NGƯỜI” là không đúng sự thật. Câu viết được 14 điểm.
Người thi đọc và viết phụ âm S và X:
- xã Sệ sang sông, xem xổ số, xơi sáu xu xôi sốt sồn sột.
Ban Bình giá:
- Toàn câu có 14 từ, không có từ trùng lặp, phản ánh hiện thực thời Pháp thuộc. Giá trị 1 xu lúc đó tương đương với 10 nghìn đồng thời nay. Xã Sệ ăn tới 6 xu xôi ở chỗ quay xổ số là quá đáng. Câu viết được 13 điểm.
Người thi đọc và viết phụ âm Đ:
- Đỗ đầu đội Đoàn Đám, đâu đã được đón đưa đon đả.
Ban Bình giá:
- Cả câu có 12 từ dùng phụ âm Đ, không có từ trùng lặp. Nội dung chưa rõ “Thi đỗ” về cái gì? Ở cấp hành chính nào? Được 11 điểm.
Người thi đọc và viết phụ âm TH và L:
- Thẳng thắn, thật thà, thường thua thiệt.
- Lười làm, lươn lẹo, lại lên lương.
Ban Bình giá:
- Hình thức câu đối thơ 7 chữ “Lười làm” đối với “Thẳng thắn” chưa thật chỉnh. Có thể thay “Lười làm” bằng “Lập lờ”. “Lên lương” đối với “Thua thiệt” cũng chưa chuẩn. Tạm thay “Lên lương” bằng “Leo lên” có lẽ hiện thực hơn và kín đáo hơn. “Leo lên” được, tất nhiên sẽ “Lên lương”. Câu dưới nên đổi lại là: “Lập lờ, lươn lẹo, lại leo lên.” Câu viết được 12 điểm.
Người thi đọc và viết phụ âm T:
- Tết tới, tụi tớ túng tiền tiêu, tìm tới tin tức, túm tay to tai tùy tiện tung tẩy, tất tốt.
Ban Bình giá:
- Câu đạt 21 chữ. Nội dung chưa thật nghiêm chỉnh, kiếm tiền bằng cách moi tin, tống tiền các “ông lớn” hay hoang phí, thì chính mình cũng là kẻ tham nhũng. Câu này miễn cho điểm (0 điểm)
Người thi đọc và viết phụ âm M:
- Mèo mướp mon men món mơ màng
Mập mờ may mắn miếng mình mang,
Mân mê mút mát mà mông múp
Mai mốt muốn mua một mái mèo.
Ban Bình giá:
- Hình thức là một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt. có điều câu 4 bị lạc vần. Song thông cảm với tác giả, vần “Mang”, “Màng” dùng cả rồi, còn “Máng”, “Mảng”, “Mãng”, “Mạng” thì nghĩa và thanh đều không chấp nhận được. Nội dung nói về con mèo hay ăn vụng béo múp mà tác giả lại muốn mua một con như thế? Thật phi lý. Tuy vậy, chỉ trừ được một điểm. Bài thơ vẫn đạt 27 điểm.
- Nhưng nếu người dự thi viết thành văn xuôi thì bài thơ không vượt quá 2 câu theo qui định mà lại đạt tới 40 âm tiết. Trừ đi từ “mấy” và “mình” bị trùng lặp, vẫn còn được 38 điểm, tăng thêm 11 điểm so với thơ:
- “Mấy mụ mèo mướp mắt mù, mồm miệng móm mém mà mình mẩy mũm mĩm, mập mạp, mạnh mẽ, muốn mập mờ, mon men, mò mẫm, mân mó, mút mát mấy miếng mỡ, mẹ mình mới mua mất một mẻ”
Xem như thế, trong Tiếng Việt, phụ âm (Consonne) tuy bị đọc là “phụ”, song vẫn giữ vai trò quan trọng về ĐỌC - NÓI - VIẾT, sai một ly sẽ đi một dặm như: cái “Vại” khác với cái “Dại”, “Chân chính” khác với “Trân trọng”, vì “Chân” nghĩa là “Thật”, còn “Trân” lại nghĩa là “Quý”. “No nắng” rõ ràng khác với từ “Lo lắng”. Nguyên âm (Voyelle) khác với phụ âm (Consonne) ở chỗ đứng độc lập mà vẫn phát âm được. Tiếng Việt có tới 12 nguyên âm, là: A, Ă, Â, E, Ê, I, Y, O, Ô, Ơ, U, Ư. Chưa kể tới các nguyên âm đôi như: Ai, Ay, Ao,… hoặc nguyên âm ba như: Uyê, Uya, Uyu,… Do đó, người phương Tây nghe tiếng nói Việt Nam cảm thấy êm ái, nhẹ nhàng, dịu dàng như nghe câu hát, tiếng chim ca…
Để phát huy những giá trị ngôn ngữ này, khai thác tới mức độ cao sự linh hoạt của phụ âm, “Trò chơi” Tiếng Việt còn là bài học về trí tuệ, sự nhạy bén, tầm hiểu biết sâu sắc về âm thanh như nghĩa Tiếng Việt. Trong các số Tết Canh Tý 2020, Tân Sửu 2021, Nhâm Dần 2022 của Tạp chí Văn nghệ Vĩnh Phúc, bạn đọc đã thấy một số câu đối thể hiện sự tinh tế của phụ âm tiếng Việt:
- Trịnh trọng chàng Trâu chào chú Chuột,
Trầm trồ chú Chuột chúc chàng Trâu.
- Hổ hớn hở hỏi han hồ hởi
hoặc: Hổ hỏi han hào hứng hiền hòa
Trâu trò chuyện chỉn chu chín chắn.
- Mạnh mẽ mọi miền, mão mong may mắn
Mới me muôn mức, mèo muốn mở mang…
Dù chỉ dùng duy nhất một phụ âm nào đó, câu tiếng Việt vẫn diễn đạt được đầy đủ ý nghĩa và đúng cú pháp. Xin chứng minh bằng một bài thơ lục bát:
XÓT XA
Vẩn vơ viết vội vài vần,
Thương thì thương thật, thiết thân thiệt thòi.
Lỡ làng, lầm lạc, lẻ loi
Ngậm ngùi ngẫm nghĩ ngán người ngẩn ngơ.
Bềnh bồng bèo bọt bến bờ
Tâm tình tấm tức tóc tơ tỏ tường.
Mịt mùng mấy mặt mênh mông
Đã đành đơn độc đoạn đường đớn đau
Sẵn sàng san sẻ, sướng sau
Có công có của, cơ cầu cỏn con
Não nùng nặng nợ nỉ non,
Triều trông chầm chậm, trăng tròn chênh chênh…
Đặc biệt sáng tạo được cả câu đối chống tham nhũng:
- Tham thì thụt thơm tho thích thú, thắng thu thun thút, tham thì thâm, tham thụt tham than.
- Nhũng nhập nhóm nhậu nhẹt nhởn nhơ, nhồi nhét nhom nhem, nhũng nhi nhiễu nhũng nhơ nhũng nhạc.
Hoặc hài hước, trêu đùa:
- Tết tiếc túng tiền tiêu, tính toán toan tìm tay tử tế.
- Cô kia còn cố kéo, kỹ càng cưa cẩm cậu căn cơ
N.Q.Đ
Hệ thống văn bản
Thư viện tài liệu
