ĐỖ HÀ
“Nên thợ nên thầy vì có học/ No ăn no học bởi hay làm”, với quan niệm đó, từ bao đời nay, dòng họ Ngô Đại ở xã Liên Châu (Yên Lạc, Vĩnh Phúc) luôn coi trọng việc học tập để lập thân, lập nghiệp và thoát nghèo. Tinh thần hiếu học của dòng họ đã trở thành niềm tự hào, là động lực để các thế hệ cùng có trách nhiệm gìn giữ và phát huy.
Tôi có cơ duyên được gặp nhà giáo Ngô Văn Chung (72 tuổi), trưởng Ban Khuyến học dòng họ Ngô Đại trong một chuyến đi thực tế tại xã Liên Châu. Trên mảnh đất hiếu học này, từ xa xưa, họ Ngô Đại được nhiều người biết đến bởi có nhiều con cháu học hành giỏi giang và thành đạt. Dòng họ Ngô Đại là một trong bốn dòng họ của làng Nhật Chiêu xưa nổi tiếng với truyền thống hiếu học trong đó có cụ Ngô Văn Độ đỗ tiến sĩ năm 1856, hiện được lưu danh ở bia đá Quốc học Huế và Trung tâm Khoa học Văn miếu Vĩnh Phúc.
Trong ngôi nhà truyền thống của dòng họ, nhẹ nhàng lần giở từng trang cuốn “Biên niên gia tộc họ Ngô Đại” được ghi chép cẩn thận trên khổ giấy to, tuy nét mực đã nhòe đi theo thời gian nhưng vẫn hiện rõ sự tỉ mỉ, chính xác tới từng cái tên, ngày sinh của các thành viên trong dòng họ, ông Ngô Văn Chung cho tôi biết: Họ Ngô Đại có 3 chi với 171 hộ, trong đó có 124 hộ sinh sống ở xã Liên Châu, 47 hộ sinh sống ở ngoài và đa số sinh sống bằng nghề trồng trọt. Cuối năm 2016, khi phong trào khuyến học của địa phương phát triển, dòng họ Ngô Đại lập Ban Khuyến học với 9 thành viên. Vai trò của Ban Khuyến học là hỗ trợ con em trong họ tộc nỗ lực vượt khó học tốt, rèn luyện giữ gìn nhân cách để thành người có ích cho đất nước. Bản thân ông Chung nguyên là hiệu trưởng trường trung học cơ sở Liên Châu. Lớn lên và công tác tại quê hương cho đến lúc nghỉ hưu nên ông luôn quan tâm, xây dựng phong trào hiếu học của gia đình, dòng họ, từ đó tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn trong xã. Lấy gia đình mình làm gương, ông Chung phấn đấu nuôi dạy các con. Hiện hai con ông là thạc sĩ. Họ đều đang giữ vai trò quan trọng và có địa vị trong xã hội.
Chia sẻ về tinh thần hiếu học của dòng họ mình, ông Chung cho biết thêm: “Con cháu dòng họ Ngô Đại đa phần làm nông nghiệp, điều kiện kinh tế hết sức khó khăn, thiếu thốn. Nhiều gia đình trong dòng họ lam lũ lao động mà vẫn không đủ ăn, đủ mặc. Dẫu cuộc sống vất vả nhưng gia đình nào cũng tạo điều kiện tốt nhất cho con cháu đến trường. Ông bà, bố mẹ, ăn khoai, ăn sắn nhưng vẫn dành dụm tiền bạc để mua sách vở, dụng cụ cho con cháu đi học. Chính sự hy sinh, nỗ lực của gia đình, dòng họ đã tạo động lực, niềm tin cho thế hệ con cháu phấn đấu, thi đua học tập. Đến nay đa số các cháu đều thành đạt”.
Gia đình bà Phùng Thị Huê (thôn Nhật Chiêu) là một trong những gia đình hiếu học tiêu biểu của dòng họ. Con trai bà là tiến sĩ Ngô Văn Vinh hiện đang giảng viên Học viện Cảnh sát Nhân dân. Nhớ lại những năm tháng khó khăn của gia đình, bà Huê chia sẻ: Khoảng chục năm về trước, gia đình tôi thuộc diện hộ nghèo của xã. Quanh năm chỉ biết “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” quẩn quanh với mấy sào ruộng trồng lúa, trồng ngô. Cuộc sống bữa đói, bữa no là vậy, nhưng bà quyết tâm không để con nào phải bỏ học giữa chừng. Hiểu được nỗi vất vả của mẹ, cháu Ngô Văn Vinh đã khắc phục khó khăn, nỗ lực vươn lên trong học tập, là tấm gương trong dòng họ.
Để khuyến khích tinh thần học tập của con cháu trong dòng họ và gắn kết tất cả dòng họ cùng học tập và làm theo lời Bác, hằng năm, vào ngày giỗ tổ 20 tháng Giêng âm lịch, Ban Khuyến học của dòng họ tổ chức long trọng lễ biểu dương, tôn vinh, khen thưởng cho học sinh giỏi, học sinh đỗ đại học, cao đẳng và đoạt giải trong các kỳ thi… tại nhà thờ họ. Vào những dịp này, Trưởng Ban Khuyến học sẽ đại diện cho dòng họ đọc lại những điều răn dạy của ông bà trong gia phả. Mỗi điều răn dạy chẳng cao xa mà rất cụ thể: Mỗi thành viên trong họ tộc phải thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, làm tốt nghĩa vụ công dân, giữ gìn an ninh, trật tự, học hành đến nơi đến chốn, tham gia góp quỹ, hoạt động từ thiện, xây dựng nông thôn mới... tất cả phải đoàn kết tương trợ nhau trong sản xuất, trong hoạn nạn khó khăn. Đây cũng là dịp để ông bà, cha mẹ, con cháu trong dòng họ quây quần, trò chuyện, chia sẻ, gắn kết tình cảm, khuyên răn con cháu về đạo đức, lối sống, định hướng nghề nghiệp, việc làm, chia sẻ kinh nghiệm trong học tập và cuộc sống.
Nhờ thực hiện tốt công tác khuyến học, khuyến tài, 100% con em trong dòng họ được đi học đúng độ tuổi, hầu hết các cháu có học lực từ khá trở lên, không có tình trạng con em trong dòng họ học lưu ban, bỏ học. Trong dòng họ, nhiều người có học vị cao, nhiều người giữ chức vụ quan trọng trong cơ quan, đơn vị, địa phương. Hiện nay, dòng họ có hơn 80 người có trình độ đại học, 12 người có học vị thạc sĩ, một người có học vị tiến sĩ; không có thanh niên, thiếu niên vi phạm pháp luật.
Đặc biệt, tiếp cận với xu thế phát triển của xã hội, dòng họ Ngô Đại có quan điểm khuyến khích con cháu học tập, theo đuổi ngành nghề, công việc theo sở trường, sở thích gắn với thực tế cuộc sống chứ không ép buộc, tạo áp lực bắt con cháu phải chạy đua theo thành tích. Vì vậy, những năm qua, có nhiều con em trong dòng họ quyết định học nghề, sau đó vào làm việc tại các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh với thu nhập ổn định.
Dòng họ Ngô Đại cũng đặc biệt chú trọng đến công tác xây dựng quỹ khuyến học, khuyến tài, tạo cơ sở vững chắc để đẩy mạnh phong trào học tập. Việc huy động nguồn quỹ được dòng họ thực hiện bằng nhiều hình thức. Không chỉ huy động nguồn lực tại chỗ từ sự đóng góp của các gia đình trong dòng họ mà dòng họ còn huy động được các cá nhân trong dòng họ có điều kiện kinh tế và nhiệt huyết với công tác khuyến học tự nguyện đóng góp thêm. Điển hình như gia đình ông Ngô Văn Tám đóng góp 10 triệu đồng, ông Hoàng Văn Huê đóng góp 10 triệu đồng... Đến nay, quỹ khuyến học của dòng họ đạt hơn 100 triệu đồng. Mỗi năm, dòng họ trích từ 5 đến 6 triệu đồng để khen thưởng cho con em có thành tích cao trong học tập, tặng quà cho các cháu học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, giúp các cháu có thêm động lực để vươn lên học giỏi.
Phó Chủ tịch Hội Khuyến học xã Liên Châu Lỗ Trọng Bường cho biết: “Những năm qua, dòng họ Ngô Đại luôn đoàn kết, yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau, cùng nhau thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và quy định của địa phương; đồng thời phát huy truyền thống hiếu học, trở thành dòng họ học tập tiêu biểu của địa phương và của tỉnh”.
Với những nỗ lực đó, dòng họ Ngô Đại đã được tặng nhiều bằng khen, giấy khen của Hội Khuyến học tỉnh, huyện, xã... nhưng có lẽ phần thưởng cao quý hơn cả chính là sự thành đạt của những người con, người cháu, sự đóng góp của họ đối với làng quê, với mọi miền đất nước, như lời khẳng định của ông Ngô Văn Chung: “Với người dân quê tôi, sự nghiệp giáo dục không chỉ của Đảng, Nhà nước mà đó là nhiệm vụ của mỗi gia đình, dòng họ và cá nhân. Những người con của dòng họ Ngô Đại hôm nay đã và đang trở về giúp đỡ và làm giàu cho quê hương, cũng như mọi miền đất nước”.
Đ.H
Hệ thống văn bản
Thư viện tài liệu
