CHU PHÚC
Trải qua mấy trăm năm, ban đầu từ nghiên cứu của các nhà phát minh nhiếp ảnh, hình ảnh được thu giữ trên những tấm kính ảnh. Mấy chục năm sau, các nhà khoa học mới sáng tạo ra phương pháp tạo ra nhiều tấm dương bản từ một tấm âm bản duy nhất. Cùng với việc sáng tạo ra phim chụp ảnh (đầu tiên là phim âm bản đen trắng và sau đó là phim màu), chiếc máy ảnh phim dần trở nên hoàn thiện và phát triển đỉnh cao khi chiếc máy ảnh kỹ thuật số đầu tiên ra đời vào năm 1975. Hình ảnh được lưu trong những chiếc máy ảnh bằng thẻ nhớ nhỏ gọn và tiện lợi. Bốn mươi năm sau, máy ảnh kỹ thuật số đã phát triển mạnh mẽ, cạnh tranh khốc liệt với máy ảnh phim truyền thống. Hiện nay, hầu như ảnh kỹ thuật số đã chiếm lĩnh gần như hoàn toàn thị trường phim ảnh toàn cầu trong mọi lĩnh vực. Nhiếp ảnh nghệ thuật cũng được hưởng lợi không nhỏ trong cuộc cách mạng kỹ thuật số này. Tuy nhiên, sự phát triển của kỹ thuật và công nghệ đã tạo ra không ít thách thức, trong đó có thể khiến con người ta lười tư duy, thiếu sáng tạo.
Ngày nay, không khó để có thể mua một chiếc máy ảnh có đủ tính năng với số tiền chỉ từ vài triệu đồng. Các loại máy ảnh kỹ thuật số với những tính năng vượt trội, thiết kế dễ sử dụng khiến cho bất cứ ai cũng có thể tạo ra được những tấm ảnh đẹp. Kết hợp các phần mềm quản lý và chỉnh sửa hình ảnh luôn cập nhật một cách thường xuyên, điều này khiến việc trở thành một nhiếp ảnh gia nghiệp dư thật dễ dàng. Các cuộc thi ảnh nghệ thuật trong nước, quốc tế luôn có số người tham gia rất đông đảo. Cụ thể gần đây nhất, trong cuộc thi Ảnh Du lịch toàn quốc lần thứ 8 với chủ đề “Tôi yêu Việt Nam” do Tổng Cục Du lịch phối hợp với Hội Nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức đã có tới 16.370 bức ảnh của 969 tác giả trong và ngoài nước gửi tới tham dự. Kết quả chỉ có 184 tác phẩm được chọn triển lãm và trao giải. Cuộc thi Ảnh Quốc tế VN 19 do Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức năm 2019 đã có tới 16.367 tác phẩm của 1043 tác giả từ 41 quốc gia gửi tới dự thi. Kết quả có 904 tác phẩm được tuyển chọn bao gồm cả bộ 73 giải thưởng của Liên đoàn Nhiếp ảnh quốc tế FIAP và Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam. Ngoài ra, hằng năm còn có rất nhiều cuộc thi ảnh của các bộ, ngành tổ chức. Đặc biệt, tại Liên hoan Ảnh nghệ thuật của các khu vực cũng thu hút rất nhiều tác giả tham gia. Chỉ xem lướt qua số liệu về số lượng tác giả, tác phẩm dự thi và số lượng tác phẩm đoạt giải, chọn trưng bày, đủ thấy sức cạnh tranh là rất lớn. Muốn có tác phẩm đoạt giải hay trưng bày, những bức ảnh dự thi trước tiên phải đảm bảo 3 tiêu chí: đề tài, cách thể hiện và cảm xúc.
Trước đây, khi chụp ảnh bằng máy phim, số lượng người tham gia các cuộc thi và liên hoan ảnh nghệ thuật không nhiều. Các tác giả phải có những chuyến đi dài ngày với số lượng phim sử dụng có thể lên đến vài chục cuộn. Phần việc vô cùng quan trọng khi kết thúc chuyến đi là công đoạn tráng phim, in ảnh maket hay dập “contac” để chọn, rồi mới quyết định phóng ảnh. Ảnh dự thi thời đó thường được in trên các máy phóng thủ công đen trắng hoặc màu. Sau đó được tác giả gửi đi dự thi bằng đường bưu điện. Quá trình gửi đôi khi còn gặp rủi ro như bị thất lạc, bị nhàu rách trên đường vận chuyển. Vì thế, thời đó, số người đam mê nhiếp ảnh nghệ thuật không nhiều. Những tác phẩm nhiếp ảnh đời thường ghi lại những sinh hoạt giản dị của đồng bào khu vực miền núi rất được yêu thích bởi tính chân thực và giàu cảm xúc. Để có tác phẩm thành công, người chụp ảnh khi đó phải không ngừng có những chuyến đi, luôn sáng tạo trong cái nhìn, cách thể hiện để không trùng lặp với người khác và cả với chính mình.
Sự xuất hiện của máy ảnh kỹ thuật số và công nghệ photoshop đã làm thay đổi rất nhiều về nhiếp ảnh truyền thống. Những kỹ thuật chồng phim, cắt ghép, chạy sáng… của các “nghệ sỹ buồng tối” trước đây phải thực hiện hết sức cầu kỳ, giờ đây trở nên khá dễ dàng sau những cú “click” chuột của các tay “thợ” photoshop. Ngày trước, muốn có một tác phẩm, nhiếp ảnh gia (chủ yếu là những người trẻ tuổi) phải tìm tòi, sáng tạo đôi khi là phải mạo hiểm leo trèo lên những đỉnh núi cao, những ngôi nhà để chụp được những tấm ảnh với góc nhìn hoàn toàn mới. Ngày nay, các nhiếp ảnh gia chỉ cần ngồi một chỗ, điều khiển một thiết bị bay là có thể chụp được vô số góc ảnh mà mắt thường không bao giờ nhìn thấy được. Có khá nhiều người cảm thấy bế tắc trong sáng tạo đã lấy photoshop làm cứu “giải pháp”. Những bức ảnh ý tưởng ra đời và được đón nhận. Số lượng tác giả tham gia các cuộc thi ảnh ngày càng tăng. Người tham gia chỉ cần gửi file ảnh qua trang web của cuộc thi mà không cần phải in phóng ảnh gây tốn kém và phiền hà. Các ngõ ngách của cuộc sống được khai thác triệt để. Sự xuất hiện của flycam đã đem đến cho nhiếp ảnh một diện mạo mới nhưng từ đó cũng nảy sinh không ít những thách thức. Người người thi đua mua sắm thiết bị, thi đua tìm đến những địa điểm lý tưởng để chụp trong mọi điều kiện thời tiết. Tuy nhiên, cùng với hội chứng đám đông sẽ cho ra đời nhiều bức ảnh giống nhau. Trào lưu thuê người mẫu, dàn dựng rất công phu nhưng thực ra cũng chỉ thu được những tấm ảnh cứng nhắc và khiên cưỡng. Hiện nay, theo thống kê sơ bộ, hằng ngày có hàng tỷ tấm ảnh được chia sẻ trên Internet. Vì thế, chỉ một vài tấm ảnh đẹp, lạ mắt được công bố, một thời gian sau sẽ có vô vàn tấm ảnh na ná như vậy đăng tải trên báo và trên các trang mạng xã hội. Một mô típ quen thuộc đó là khi chụp, sang tác ảnh về miền núi phía Bắc nước ta, thường thấy những tấm ảnh có từ 3 đến 5 người mẫu đeo gùi, đi lại trước “mâm xôi” hay vòng cung lúa Sáng Nhù, Mù Cang Chải. Mô típ nữa mà người xem thường gặp là những em bé người dân tộc thiểu số vùng cao ăn mặc trang phục truyền thống đeo gùi với những bó hoa cải vàng đi lại trên nương hay trong rừng mận… Những bức ảnh rất đẹp về màu sắc, kỹ thuật nhưng không đọng lại gì trong cảm xúc của người xem.
Với sự lăn lộn, sáng tạo, đi tìm những vùng đất chưa khai phá cùng sự trợ giúp của công nghệ mới, một số nhiếp ảnh gia Việt Nam đã thành công khi gửi ảnh dự thi các cuộc thi ảnh quốc tế, góp phần đưa nhiếp ảnh Việt Nam có tên trên bản đồ nhiếp ảnh thế giới. Không thể phủ nhận sự phát triển của công nghệ số đã mang lại nhiều mặt tích cực cho nền nghệ thuật nhiếp ảnh. Thông qua qua internet, con người có thể tiếp cận với nghệ thuật nhanh hơn, nhiều hơn và đa dạng hơn. Điều đó cho thấy công nghệ số đã và đang góp phần thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật nhiếp ảnh. Vấn đề là ở chỗ chúng ta phải biết cân bằng giữa ứng dụng công nghệ với cảm xúc thật. Không nên lạm dụng kỹ thuật để tạo ra những bức ảnh chắp ghép, làm sai lệch thực tế, khô cứng và hời hợt cảm xúc. Chúng ta chỉ nên để công nghệ nâng tầm tác phẩm của mình chứ không nên lệ thuộc vào công nghệ để làm nên tác phẩm.
C.P
Hệ thống văn bản
Thư viện tài liệu
